Hvar Pokonji Dol  

Autor: Ziemowit Sokołowski

Chorwacja – wyspy Adriatyku

    Latarnia morska zbudowana została na małej, okrągłego kształtu wysepce o tej samej nazwie. Obwód wyspy wynosi zaledwie 0,47 km. Pokonji Dol jest najbardziej na wschód położonym terenem archipelagu Pakleni Otoci (Piekielne Wyspy), w adriatyckiej części morza terytorialnego Chorwacji. Jest to jedna z 718 morskich wysp, należących do tego państwa. Od stałego lądu oddziela latarnię wyspa Hvar. Morze Adriatyckie o długości 422,8 M (783 km) i średniej szerokości 134,1 M (248,3 km), jest akwenem oddzielającym Półwysep Bałkański od Półwyspu Apenińskiego. Jest to stosunkowo niewielkie morze, mające ok 36% powierzchni Bałtyku. Jednak  znacznie większa średnia głębokość Adriatyku sprawia, że objętość wody morskiej jest w nim o ponad 60% większa. Wzdłuż zachodniego brzegu Adriatyku rozciąga się terytorium Włoch. Najmniejsza odległość do zachodniego brzegu (rejon Peschici) wynosi 74 M (137 km.), do Bari jest 124 M (230 km) oraz do Triestu i Wenecji po ok. 226 M (418 km). Największym miastem na stałym lądzie w pobliżu latarni jest Split. Odległości drogowe ze Splitu do wybranych miast wynoszą odpowiednio: do Zagrzebia 411 km, Rijeki 416 km, Triestu 478 km, Szczecina 1610 km. Oprócz Chorwacji, dostęp do wschodniego brzegu Adriatyku mają: Słowenia, Czarnogóra Macedonia Bośnia i Hercegowina oraz Albania.

Położenie latarni: 43º09’21”N, 16º27’11”E. Jest ona ważnym znakiem nawigacyjnym dla statków żeglujących do i od strony Morza Śródziemnego. Laterna wkomponowana jest w 4. spadowy dach dwukondygnacyjnego budynku. Budynek jasnego koloru, zbudowano na planie prostokąta. Latarnia otoczona jest murowanym ogrodzeniem, na zewnątrz widoczne są pozostałości innych obiektów budowlanych. Wzniesienie światła nad poziom morza 20,1 m, a jego nominalny zasięg wynosi 10 M (18,5 km). Charakterystyka światła: białe błyskowe, 1 błysk/4 s. Przy brzegu wysepki usytuowane jest dwupoziomowe nabrzeże do cumowania niewielkich jednostek pływających. Latarnia usytuowana jest w przybliżeniu – w połowie długości wschodniego brzegu Adriatyku. 

Latarnia została zbudowana w 1872 r. W latach 1867 – 1918 wielonarodowa Monarchia Austro – Węgierska (12 zarejestrowanych narodowości) silnie rozbudowała gospodarkę morską oraz swój potencjał obronny na Morzu Adriatyckim. Główna baza marynarki wojennej (Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine) powstała w Pola. Marynarka wojenna dysponowała również własnymi siłami lotniczymi (Seeflieger) Zbudowano także bazy w Cattoro (Kotor), obecnie Czarnogóra oraz w Lötzing (Losinj), obecnie Chorwacja. W Trieście powstał wielki zespół portowo – stoczniowy. Rozbudowa floty wojennej postępowała równolegle do rozwoju infrastruktury portów handlowych, wytyczania nowych torów wodnych oraz budowy różnorodnego oznakowania nawigacyjnego.

Austro -Węgry miały również swój wkład w dziedzinie badań Arktyki. W 1873 r. austriacka wyprawa naukowa na szkunerze Tegetthoff, dokonała odkrycia archipelagu191 wysp w północno zachodniej części Morza Barentsa. Archipelag ten ku czci cesarza Austrii, został nazwany Ziemią Franciszka Józefa (Franz-Joseph-Land). Na Wyspie Rudolfa wchodzącej w skład archipelagu, znajduje się najbardziej na północ wysunięty wyspiarski punkt Europy – 81°54′ N.

W 1915 r morskie siły zbrojne Austro -Węgier liczyły 33,7 tys. marynarzy i oficerów oraz 70 okrętów wszystkich ówczesnych klas. Ponadto na Dunaju działała rzeczna flotylla marynarki wojennej. Trzon floty wojennej stanowiły 4 pancerniki (drednoty) o wyporności po 20 tys. ton oraz artylerii głównej o kalibrze 305 mm. Każdy z tych okrętów posiadał po 4 trzylufowe wieże. Salwa artylerii głównej miała zasięg do 25 km a sumaryczna masa pocisków wynosiła 4,7 tony. Szybkostrzelność tego rodzaju dział wynosiła 2 salwy/minutę. W czasie I Wojny Światowej marynarka wojenna Austro -Węgier w pełni zrealizowała doktrynę obronną, przy niewielkich stratach własnych. Pod koniec wojny cesarz monarchii, aby uniknąć oddania okrętów państwom zwycięskiej Ententy – podarował je wraz z bazami, nowo powstałemu Królestwu Serbów, Chorwatów i Słoweńców.

Uwarunkowania geo – polityczne pod koniec wojny sprawiły, że monarchia Austro – Węgierska przestała istnieć. Węgry i Austria utraciły dostęp do morza. Samej Austrii pozostało zaledwie 12,4% terytorium z jej dawnego imperium.

 

Zdjęcia latarni udostępnione przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie Pana Andrzeja Borowca.