Brazylia

Ziemowit Sokołowski.

Republica Federativa do Brazil.

Tą część kontynentu Ameryki Południowej odkrył w 1500 r, portugalski żeglarz Pedro Alvarez Cabral. Jak na gorliwego katolika przystało, odkrytemu przez siebie lądowi nadał nazwę; Terra de Vera Cruz (Ziemia Prawdziwego Krzyża). Po licznych walkach z Hiszpanią i interwencji papieża, obszary te stały się kolonią portugalską. Wiele lat później, pewien wódz indiański stwierdził z goryczą: „Dawniej pod tym niebem, wszystko było nasze. Gdy przybyli oni, to mieli w rękach jedynie biblię i broń. Niewiele czasu minęło, a wszystko przeszło w ich ręce. Nam pozostała już tylko biblia…” Cóż, nic dodać, nic ująć. Stało się tak nie tylko w Brazylii. W okresie lat 1816- 1820 , w obawie przed armią napoleońską portugalski król Jan VI przeniósł się wraz z dworem do Rio de Janeiro (Styczniowa Rzeka) . Stąd panował nad utworzonym ad hoc Zjednoczonym Królestwem Portugalii, Brazylii i Algavre. Portugalia i Hiszpania były w tym czasie pod okupacją francuską Po okresie kolonialnym, Brazylia uzyskała niepodległość od Portugalii w 1825 r.
Trwałą pozostałością po okresie kolonialnym w Ameryce jest dominacja języka portugalskiego w Brazylii, oraz hiszpańskiego na pozostałym obszarze Ameryki Południowej a także na znacznej części Ameryki Północnej (Meksyk). Wspólny język przyczynił się do konsolidacji powstających (wieloetnicznych) państw Ameryki Łacińskiej. Również nazewnictwo geograficzne, często nawiązuje tam do bardzo istotnego w katolicyzmie kultu świętych.

W obecnych granicach, Brazylia zajmuje blisko połowę kontynentu Południowej Ameryki. Jest 5. pod względem obszaru państwem świata. Jej powierzchnia wynosi ok 0,83 obszaru Europy i 1,1 obszaru. Australii. . Z północnego krańca państwa usytuowanego przy równoleżniku 5°15’N, do południowego krańca na 33°45’S, jest blisko 4,4 tys km. Równik przecina terytorium Brazylii na przestrzeni ok 2,2 tys km. Przez Brazylię przebiega również zwrotnik Koziorożca. Obszar Brazylii na północ od równika, stanowi ok 5% powierzchni tego państwa. Odpowiada to ok 1,3 pow. Polski.
Atlantycka, podstawowa linia brzegowa wynosi 7491 km. Na terenie Brazylii czynnych jest 81 portów o zróżnicowanym potencjale przeładunkowym. Poza portami usytuowanymi wzdłuż atlantyckiego wybrzeża, na głównych rzekach Brazylii, licznie występują liczne porty rzeczno-morskie, Wśród tych ostatnich najbardziej znany jest Manaus nad rzeką Rio Negro (Czarna Rzeka). Oddalony jest od Atlantyku o ponad 1200 km. Może obsługiwać statki morskie o długości przekraczającej nieco 150 m. Głębokości w tym porcie wynoszą 9,4 do 10 m. Na głównych rzekach: tj. na Amazonce, Paranie, Rio Negro i Sao Francisco (ponad 4,3 tys. km) funkcjonuje żegluga śródlądowa. Do czasu rozwoju lotnictwa, był to jedyny efektywny środek transportu, szczególnie w obszarze Dżungli Amazońskiej.

Porty o podstawowym znaczeniu dla gospodarki oznaczone są kolorem niebieskim. Największymi portami oceanicznymi Brazylii są Rio de Janeiro oraz Santos. Portami średnimi (na kierunku N-S) są Belem, Itaqui, Recife, Ushiba, Vitoria, Itaguai, Paranagua, Itajai, Porto Alegre i Rio Grande. Za porty średnie uważa się tu, struktury portowe odpowiadające w przybliżeniu potencjałowi portu w Szczecinie. Porty atlantyckie zostały zbudowane w głębi zatok lub (i) w ujściowych odcinkach rzek w odległościach kilku, kilkunastu, lub znacznie więcej kilometrów od atlantyckiej linii brzegowej. Większość z nich, powstała w epoce kolonialnej. W miarę upływu czasu, zostały zmodernizowane, odpowiednio do bieżących potrzeb. Adekwatnie do tego rozbudowano system oznakowania nawigacyjnego.

Latarnie morskie.

Portugalska nazwa latarni morskiej (obowiązująca w Brazylii) , brzmi farol. Termin farolete odnosi się do mniejszej rangi znaków nawigacyjnych. Aktywne latarnie morskie, obsługiwane są przez Brazylijską Marynarkę Wojenną (Marinha do Brazil). Warunkiem do zaliczenia światła nawigacyjnego do kategorii latarń morskich jest jego zasięg min. 25 mil morskich (46,3 km). W świetle powyższego, w Brazylii działa ponad 130 morskich, świetlnych znaków nawigacyjnych, w tym ok 40 latarń morskich. Około 25% wież świetlnych znaków nawigacyjnych ma wysokość 40 i więcej metrów nad poziom terenu. Większość świetlnych znaków nawigacyjnych (ok 70%) została zbudowana w XX w. Najstarsza latarnia o nazwie Reclife powstała w 1822 r. Warto może dodać że 4 najnowsze latarnie morskie aktywowano w XXI w. Latarnie zbudowano na wybrzeżu stałego lądu, jak również na atlantyckich wyspach. Niektóre ze świetlnych znaków zostały posadowione na falochronach. Wysokości wież latarń są bardzo zróżnicowane, wynoszą od 3 do 81 m. nad poziom terenu, na którym zostały zbudowane. Najwyższą wieżą jest Ponta da Tabatinga. Wysoka na 81 m żelbetonowa, cylindryczna konstrukcja, z powodu mnogości anten -wygląda bardziej na potężny maszt telekomunikacyjny, niż na latarnię morską. Zasięg światła nawigacyjnego wynosi 24 mile morskie (44 km). Jej położenie to 6°02’42”S 35°06’45”W.

 

Drugą pod względem wysokości jest Ponta Paracuru (75 m). w północno-wschodnim rejonie Brazylii. Zasięg jej światła wynosi 27 mil morskich (50 km). Jest to ażurowa konstrukcja stalowa. Tuż obok niej stoi bliźniacza wieża z licznymi antenami do radionawigacji i telefonii. W tej okolicy odbyła się w 1500 r pierwsza bitwa pomiędzy Hiszpanami a wojownikami z plemienia Curu. W bitwie zginęło 8 Europejczyków oraz 20 miejscowych wojowników.
Wzniesienia świateł nawigacyjnych nad poziom oceanu są jeszcze bardziej zróżnicowane i wynoszą od 5 do 208 m. W 14 latarniach wzniesienie świateł wynosi 100 i więcej m npm. Najwyżej wzniesione światło nawigacyjne posiada latarnia Morro Grande, zbudowana na niewielkiej wysepce w pozycji 20°18’09”S 40°18’36”W (na wschód od Belo Horizonte). Wieża latarni jest niewielka; 12 m npt. Wzniesienie światła w 94% wynika z wysokości terenu, na którym zbudowana została ta latarnia. Zasięg światła 20 mil morskich (37 km).
Zasięgi opisywanych świetlnych znaków nawigacyjnych są znaczne. Wynoszą bowiem od 15 mil morskich (28 km) do 51 Mm (94 km).
Liczba latarń posiadających zasięg 30Mm (55,5 km) i więcej, wynosi 22. Natomiast ich liczba o zasięgu 40 Mm (74 km) i więcej, wynosi 14.
Najbardziej imponującymi zasięgami świateł dysponują 2. spośród najstarszych latarń morskich w Brazylii. Pierwszą z nich jest znajdująca się na podejściu do portu Rio de Janeiro Ilha Rosa (Różowa Wyspa), na wyspie o tej właśnie nazwie. Zbudowana z kamienia latarnia została ukończona w 1825 r. Nie mogła być jednak uruchomiona, ponieważ statek wiozący m in. mechanizm optyczny z Francji, został ograbiony przez piratów bazujących na terenie sąsiedniej Argentyny. Z powodu pilniejszych wydatków, aktywacja latarni miała miejsce dopiero w 1829 r. Projektantem i budowniczym latarni był Joao de Souza Pacheco Leitao. Wysokość wieży wynosi 26 m, wzniesienie światła 101 m. Latarnia świeci światłem sektorowym białym i czerwonym. Zasięg światła białego to 51 Mm (94 km), czerwonego 45 Mm (83 km).
Druga z szacownych latarń o nazwie Abrolhos, została aktywowana w 1861 r. Zbudowano ją na wyspie Santa Barbara, będącą największą wyspą Archipelagu Abrolhos (Osty), znajdującego się w północno wschodniej Brazylii. Poz. 17°57’53”S 38°41’39”W. Archipelag, składający się z 5 wysp, jest odległy od wybrzeża kontynentalnego o około 63 km (38,9 Mm). Od 1983 r powołano tam morski park narodowy. Wyspa o powierzchni 50 km², jest administrowana przez Brazylijską Marynarkę Wojenną. Znajduje się tam jej placówka. Najbliższym miastem na kontynencie jest Caravelas (Karawele). Konstrukcja tej latarni jest zupełnie odmienna od opisanej poprzednio. Na betonowym fundamencie zbudowano cylindryczną, żeliwną wieżę z podwójnym balkonem i laterną. Wysokość wieży 22 m npt. Wzniesienie światła 60 m npm. Zasięg białego światła 51 Mm (94 km). Charakterystyka światła; 1 błysk/6s.

 

Na północ od równika na terenie Brazylii znajduje się 5 latarń morskich. Są to: Cabo Orange 4°25’51”N, Ponto de Guara 1°11’16”N, Penedos Sao Pedro e Sao Paulo 0°55’01”N, Ilha do Para 0°52’44”N, oraz Espirito Santo (Duch Święty) 0°15’51”N. Ta ostatnia latarnia znajduje się w pobliżu granicy z Gujaną Francuską. Wymienione latarnie morskie usytuowane są w odległościach od ok 493 do 29,6 km od równika.
Po przeciwnej stronie równika, do 1°szerokości geograficznej południowej, zostało zbudowanych 10 latarń morskich. Najbliższa równikowi jest Ilha Camaleoses 0°09’10”S (odległość ok 17 km). Najdalsza w tej grupie to Ilha do Apeu 0°54’38”S (odległość ok 101 km). Wymienione latarnie oznakowują podejścia do portów: Belem, Santana, Macapa, Vila do Conde, Mungunba oraz Itaqui.
Szczególną latarnią morską jest Cabo Branco. Została zbudowana z żelbetu w 1972 r. Pozycja: 7°08’55”S 34°47’48”W. Jest oddalona o ok 800 m na północ od Ponta do Seixas, będącego najdalej wysuniętym na wschód punktem kontynentalnej Ameryki Południowej. Wysokość wieży wynosi 18 m npt, natomiast wzniesienie światła nawigacyjnego 45 m npm. Zasięg światła 27 Mm (50 km). Trójkątna w przekroju wieża nie ma laterny. Za to na wysokości 3,5 m ponad podstawą wieży znajdują się 3 skrzydła. Całość ma symbolizować roślinę sizalu (agawy) Uprawa sizalu, była jedną z podstaw gospodarki stanu Pariba. Opisana latarnia znajduje się na podejściu do 2 ważnych portów; Recife i Suape Marine Terminal (port naftowy).

 

Przylądek Ponta de Seixas, zapadł również w pamięć polskich i zagranicznych entuzjastów lotnictwa. Otóż w 1933 r polski pilot Stanisław Skarżyński przeleciał nad nim, kończąc samotny, długodystansowy lot nad Atlantykiem pomiędzy St. Louis w Senegalu a Maceio w Brazylii. Ustanowił wówczas kilka rekordów świata w klasie samolotów o masie<450 kg. Jego RWD-5 bis (polskiej konstrukcji płatowiec z angielskim silnikiem „Gipsy Major”), okazał się rewelacyjnym samolotem w tych czasach. Średnia prędkość tego lotu wyniosła ok 93 węzłów. Po ponad 20 godz. locie okazało się, że w zbiornikach, jest jeszcze sporo paliwa.
Na wyspach atlantyckich, oddalonych od kontynentalnej Brazylii od 2 do 25 mil morskich znajdują się następujące latarnie morskie:
Ilha do Frances (Wyspa Francuska) oddalenie 2 Mm (3,7 km). Zbudowana w 1883 r w pozycji 20°55’39”S 40°45’19”W, w kierunku NNE od Rio de Janeiro. Wysokość wieży 12 m npt, wzniesienie światła 48 m npm. Zasięg 18 Mm (33 km).
Ilha Escalvada -6 Mm (11,1km). Zbudowana w 1907 r pomiędzy Espirito Santo a Rio de Janeiro w pozycji: 20°42’01”S 40°24’25”W. Wysokość wieży 12 m npt, wzniesienie światła 27 m npm. Zasieg światła 15 Mm (28 km).
Laje da Conceicao 7 Mm (13 km). Zbudowana na podejściu do Sao Paulo w pozycji 24°14’13”S 46°41,27”W. Wysokość wieży 6 m npt, wzniesienie światła 34 m npm. Zasięg światła sektorowego; białe 16 Mm (29,6 km), czerwone 17 Mm (31,5 km).

Ilha de Vitoria (Wyspa Zwycięstwa) -25 Mm (46,3 km). Zbudowana na wschód od Santos, w pozycji 23°44’59”S 45°00’30”W. Wysokość wieży 4 m npt, wzniesienie światła 101 m npm. Zasięg światła 16 Mm (30 km).
Na blisko 1,8 mln. km. dróg kołowych, zaledwie 5,5% ma nawierzchnię utwardzoną. Natomiast długość wód żeglownych w Brazylii wynosi ok 50 tys. km. Szczególnym portem rzeczno -morskim, istniejącym od 1669 r. jest Manaus, usytuowany w centrum Brazylii w pozycji 3°08’36”S 60°11’W. Zlokalizowany jest u ujścia rzeki Rio Negro. Zawijają tam statki morskie o nośności ok. 10 tys DWT. Stosownie do tego, utworzono morskie oznakowanie nawigacyjne. U wejścia do portu zbudowana została latarnia morska Manaus Alfadenor (1912 r), w odległości ponad 1,2 tys km od Atlantyku. Jest to murowana wieża z okrągłą laterną, wpisaną w okazały budynek. W budynku mieści się aktualnie Urząd Celny i Kapitanat Portu. Całość zbudowano w Anglii, podzielono na części, i po przewiezieniu statkiem, zrekonstruowano na obecnym miejscu.
Ogólnie można stwierdzić, że w Brazylii występują wszystkie znane typy budowli, właściwe dla latarń morskich. Cechą szczególną jest (według oficjalnych danych) znaczna liczba (22) latarń o bardzo dużym zasięgu światła nawigacyjnego od 30Mm (55 km) do 51 Mm (94 km).
Oprócz powyższego, istnieje sieć radiolatarni, wykorzystywanych w nawigacji morskiej i powietrznej.