Autor: Ziemowit Sokołowski
Norweskie latarnie morskie Norwegia usytuowana jest nad zachodnią częścią Morza Barentsa, Morzem Norweskim, Morzem Północnym oraz Cieśniną Skagerrak. Linia brzegowa tego kraju, jest niezwykle bogato rozwinięta. Oprócz wielu malowniczych fiordów i zatok, w skład terytorium Królestwa Norwegii wchodzi ok. 150 tys. wysp. Największe archipelagi to: Lofoty, Vesterålen i Svalbard. To sprawia, że łączna długość morskiej linii brzegowej wynosi ok 83 tys km. Przekracza zatem ponad dwukrotnie obwód kuli ziemskiej. Długość kontynentalnego wybrzeża zbliżona do linii podstawowej (bez fiordów, zatok i wysp), od granicy ze Szwecją w SW części kraju do granicy z Rosją w NE krańcu Norwegii, wynosi ok. 2720 km. Biorąc pod uwagę powierzchnię kraju 385,2 tys. km², to na 1 km długości wybrzeża – przypada 141,6 km² terytorium kraju. Gdyby jednak odnieść się do całkowitej długości norweskiego wybrzeża, to ten sam wskaźnik zmaleje do 4,6 km² na 1 km długości wybrzeża.
Dla porównania. Polska posiada 788 km morskiej linii brzegowej, wliczając w to długości polskich linii brzegowych Zalewu Szczecińskiego i Zalewu Wiślanego. Są to morskie wody wewnętrzne. Przy całkowitej powierzchni lądu wynoszącej 311,9 tys. km² – na jeden kilometr długości wybrzeża przypada 395,8 km² terytorium kraju. Uwzględniając samą tylko długość polskiego bałtyckiego wybrzeża, omawiany wskaźnik wzrośnie do 626,3 km² na 1 km długości brzegu.
Stosownie do charakteru norweskiego wybrzeża dostosowano liczbę, konstrukcję i architekturę latarń morskich. Pierwszą latarnią zbudowaną w Norwegii była „Lindesnes”, powstała w 1655 r. Ostatnią uruchomiono w 1932 r. Ta latarnia ma nazwę „Anda”. Ogólna liczba norweskich latarń morskich wynosi 212 szt. Zarządzającym zdecydowaną większością latarń jest rządowa agenda Kystverket. Instytucja ta powstała w 1974 r. i ma swą główną siedzibę w Ålesund. Na terenie Norwegii istnieją również latarnie będące własnością gmin i niewielkie obiekty prywatne. Oprócz oznakowania nawigacyjnego, Kystverket ma kompetencje w zakresie infrastruktury portów i przystani, infrastruktury zapewniającej dostęp do tych portów oraz pilotażu morskiego. Bezpośrednim zwierzchnikiem tej instytucji jest Królewski Minister odpowiedzialny za rybołówstwo i szeroko rozumiane zagospodarowanie wybrzeża (w tym również ochronę środowiska). Z ogólnej analizy, dostępnej listy 133 norweskich aktywnych latarń morskich i z innych źródeł wynika, że występuje tam wielka różnorodność w zakresie rodzaju, konstrukcji i architektury. Ponadto większość tamtejszych budowli posiada stosunkowo niewielkie wysokości nad poziom terenu a nominalny zasięg ich świateł, również nie jest imponujący.
Wysokość konstrukcji nad poziom terenu wynosi: od 2m (prywatna latarnia Rødtangen) do 45 m (Sletringen) – średnio 17,1 m. Na tym tle, nasze najmniejsze latarnie morskie: Jastarnia o wysokości 13,3 m oraz Kikut o wysokości 18,2 m – prezentują się całkiem okazale.
Wysokość światła nad wysoką wodę przypływu wynosi: od 5,6 m (Dyna wł. gminy Oslo) do 77,2 m (Vardø) – średnio 30,9 m.
Nominalny zasięg światła: od 4 M (7,4km) latarnia Lepsørev do 23 M (42,6 km) latarnie morskie Utsira i Vardø. – średnio 15,3 M (28,3 km).
Proces automatyzacji analizowanych latarń morskich, rozpoczął się od 1949 r, (latarnia Stangholmen wł. gminy Risør) i trwał do roku 2006 (latarnie Fruholmen, Torsvåg i Bokfjord). Wypada dodać, że skromne na ogół wymiary norweskich latarń oraz ich zasięgi widzialności, nie wynikają bynajmniej z ograniczonych umiejętności miejscowych budowniczych. W tamtejszych warunkach nawigacyjnych, takie właśnie latarnie były potrzebne!.
Na norweskiej wyspie Spitsbergen, już za kołem polarnym, znajduje się również polska latarnia morska „Hornsund”. Jej opis można znaleźć na linku wewnętrznym „Zarys techniki i tradycji”. Natomiast zainteresowanym w dziedzinie architektury norweskich latarń morskich, mogę polecić stronę internetową „State of the Environment Norway„.
Zaprezentowana na zdjęciu latarnia morska Skrova, została zbudowana na wysepce o tej samej nazwie w pozycji geograficznej 68°09,2’N, 14°40,1’E. Latarnia znajduje się w gminie Vågan, na Archipelagu Lofockim. Została uruchomiona w 1922 r, a zautomatyzowano ją w 2005 r. Wysokość wieży wynosi 24,5 m, wzniesienie światła ponad wysoką wodę przypływu 41 m, zasięg nominalny światła 18 M (33,3 km). Mniejsza, widoczna na zdjęciu latarnia Vestvagoya, działa również na Lofotach pomiędzy miejscowościami Unstad i Eggun.
Cechą szczególną zaludnienia w Norwegii jest to, że sieć osadnicza rozwinęła się głównie w południowej i zachodniej, nadmorskiej części kraju. Sprzyjał temu ciepły morski prąd Golfsztrom. Dzięki niemu, klimat wybrzeża jest znacznie łagodniejszy niż to wynika z szerokości geograficznej. Norwegia, Szwecja i Finlandia charakteryzują się m in. bardzo niskim zaludnieniem. Powierzchnia każdego z tych 3 państw jest większa od powierzchni Polski – lecz ich łączna liczba ludności, osiąga zaledwie połowę populacji naszego kraju.
Norwegowie, podobnie ja ich skandynawscy sąsiedzi, od zarania dziejów byli bardzo dobrze „oswojeni” z wodą. Znalazło to swój wyraz w wyprawach wikingów, odkryciach geograficznych, rozwoju rybołówstwa i portów oraz w imponującym rozkwicie floty handlowej. Po burzliwym okresie wczesnego średniowiecza i walki o dominację na Bałtyku w XVI i XVI w., Szwecja Dania i Norwegia żyją w przykładnym pokoju. O ich sukcesach gospodarczych w XX i XXI stuleciu zadecydowały głównie: dobra organizacja, pracowitość, umiejętność godzenia interesu prywatnego z dobrem ogólnym, uczciwość w życiu publicznym i codziennym. Szkoda, że tych pozytywnych cech, tak bardzo brakuje po przeciwnej stronie Bałtyku.
Zdjęcia latarni udostępnione przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie Pana Andrzeja Borowca.