Ziemowit Sokołowski
Republika Kiribati
( Ribaberikin Kiribati )
Mikronezja.
Początki osadnictwa na atolach i wyspach , datują się pomiędzy 1000 a 1300 r. Byli to Polinezyjczycy i Mikronezyjczycy. Pierwsze kontakty z Europejczykami miały miejsce w XVI wieku. W 1892 r utworzono tu protektorat brytyjski. W czasie II WŚ okupacja japońska. Po klęsce Japonii, autonomia w ramach Wielkiej Brytanii.
Republika uzyskała niepodległość od Wielkiej Brytanii w lipcu 1979 r. Istotną dla gospodarki jest zagraniczna pomoc finansowa od Wielkiej Brytanii i Japonii. Jej wysokość osiągała ostatnio 25-50% PKB.
Jest to państwo wyspiarskie na Oceanie Spokojnym, usytuowane pomiędzy 5ºN a 11ºS oraz pomiędzy 169ºE a 150ºW. Rozciągłość wysp należących do Kribati, na kierunku N-S wynosi ponad 2 tys km, a na kierunku W-E 4 tys km. W skład państwa o pow zaledwie 811 km², wchodzą 33 atole koralowe rozsiane po obu stronach równika. Z tego 21 wysp jest zamieszkałych przez 115 tys obywateli.
Akweny oceaniczne otaczające państwo Karibati, mają ogromną powierzchnię 3,5 mln km². Zatem na 1 km² terenu przypada 5,5 tys km² akwenów. Powyższe wynika z 200 milowej wyłącznej strefy ekonomicznej wokół wysp.
Jest to jedyne państwo na świecie, które usytuowane jest na 4 półkulach Ziemi: północnej, południowej oraz wschodniej i zachodniej. Na atolu Tarawa przeciętna wysoka temperatura roczna wynosi 31,4°C, natomiast przeciętna niska 25,3°C.
Stolicą kraju jest miasto Bairiki usytuowane na atolu Tarawa (1°19’32”N 172°59’E). Największym miastem i portem morskim na tym atolu jest Betio (1º21’44”N 172º55’53”E). Głębokości na kotwicowisku są rzędu 9,4-10 m, natomiast na kanale wejściowym i w rejonie przeładunków 6,4-7,6 m. Skok pływów wynosi ok 95 cm.
Pozostałe 3 małe morskie porty to: Banabo (0º52’8”S 169º32’23”E) oraz English Harbour (3º51’28”N 159º21’39”W) i Kanton (Canton) (2°50’S 171°43’W). . Jak stąd wynika, to 2 porty usytuowane są na półkuli wschodniej, natomiast dwa pozostałe na zachodniej półkuli Ziemi. Eksploatatorem portów jest Kiribati Ports Authority. Znacznie więcej jest lotnisk -23. Lecz tylko 4 z nich mają utwardzone pasy startowe.
Pewnego rodzaju ciekawostką jest należąca do tego państwa „Wyspa Bożego Narodzenia” (Christmas Island), obecnie nazywana Kiritimati. Została odkryta w przeddzień Bożego Narodzenia 1777 r przez Jamesa Cook’a. Była wówczas niezamieszkała. Położenie: 1°53’N 157°24’W. Wyspa znajduje się niedaleko równika, oraz w pobliżu międzynarodowej linii zmiany daty.
W latach 1956-1958 Wielka Brytania wykonała w atmosferze wokół atolu 9 detonacji bomb wodorowych. Później w latach 1962-1964 Amerykanie dokonali tu kolejnych 24 eksplozji bomb tego samego rodzaju. Dla realizacji programu i oceny skutków wybuchów nuklearnych, zbudowano na wyspie zaplecze techniczno- naukowe. Próby uznano za udane.
Skojarzenie „Bożego Narodzenia” z wybuchami bomb wodorowych, może się wydać cokolwiek zaskakujące. Chyba odpowiedniejsze byłoby tu raczej odniesienie do „nocy sylwestrowej”. Prawdopodobnie odkrywca wyspy, nie spodziewał się, że kiedyś będzie tam, aż tak „hucznie”. W tym kontekście aktualna nazwa Kiritimati, nie brzmi najgorzej.
W 2010 r było tam 5,6 tys mieszkańców. Na wyspie znajdują się 4 wsie zamieszkałe i 1 niezamieszkała. Jedna z nich nosi nazwę Poland i liczy 235 mieszkańców. Usytuowana jest w zachodniej części wyspy. Inne nazwy wsi również są ładne: London, Banana i Tabwakea. Niestety po wsi Paris, pozostały już tylko ruiny. I nie jest to skutek eksplozji nuklearnych, raczej zaniedbanie ze strony mieszkańców.
Nazwa Poland stanowi dowód wdzięczności dla Stanisława Pełczyńskiego (z zawodu mechanika okrętowego), który rozwiązał problem nawadniania plantacji palmowych na wyspie. Zbudowano tu również kościółek p/w św. Stanisława. Tym samym imieniem nazwano również pobliską zatokę.
Na tej wyspie znajduje się latarnia morska Kiritimati. Rok budowy nieznany. Wysokość wieży konstrukcji szkieletowej wynosi ok. 35 m npt. Wzniesienie czerwonego światła stałego 39 m npm. Usytuowanie przy północnej stronie wejścia do laguny.
Tabueran lighthouse, usytuowana na wyspie Fanning. 3°51’36”N 159°21’52”W. Jest to kwadratowy w przekroju monument zbudowany zbudowany w 1957 r z kamienia, zakończony krótkim elementem szczytowym. Na nim umieszczone jest światło zapalane „na życzenie”. Wzniesienie stałego, białego światła wynosi 9 m npm. Zasięg światła 12 mil morskich (22,2 km).
Najwyższe wzniesienie wyspy wynosi zaledwie 3 m powyżej wysokiego przypływu. Jedna z dwóch oficjalnych nazw wyspy, pochodzi od amerykańskiego kapitana statku „Betsy” Edmunda Fanninga, który odkrył ten atol w 1798 r. Wyspa /atol (o pow 33,7 km²) wchodzi w skład łańcucha wysp o nazwie Line Islands. Laguna ma powierzchnię 110 km². Max głębokość w niej wynosi 15 m, w większości jest bardzo płytka. Aktualnie wyspę odwiedzają regularnie statki wycieczkowe Norwegian Cruise Line, której statki bazują w Honolulu.
W archipelagu Phoenix (8 atoli) znajduje się bezludny atol Enderbury (Guano Island). Położenie 3°08’S 171°05’W. Max wymiary 4,8 X 1,6 km. Wyspa nie posiada laguny. Atol został odkryty przez angielski statek wielorybniczy „Transit” w 1823 r. Nazwa wywodzi się od Samuela Enderby, właściciela londyńskiej kompanii wielorybniczej. W późniejszym czasie była tam kopalnia guano. W pobliżu archipelagu znajduje się jeden z największych na świecie( 408,2 tys km²) morskich obszarów chronionych. Na atolu znajduje się nieczynna latarnia morska. Zbudowana została w 1938 r w południowo zachodniej części wyspy. Jest to okrągła betonowa wieża o wysokości 9 m npt. Była latarnia morska służy jako „znak dzienny”.
W tym samym archipelagu znajduje się atol Kanton (Canton). 2°48’38”S 171°40’32”W. Nazwa wywodzi się od statku wielorybniczego z New Bedford, który rozbił się w tym miejscu w 1854 r. W czasie II WŚ znajdowały się tam lotnicze bazy wojskowe USA i Wielkiej Brytanii. Port znajdujący się przy zachodnim kanale łączącym ocean z laguną ma głębokości 6,4-7,6 m na kotwicowisku, oraz 7,1-9,1 m-przy nabrzeżu przeładunkowym. Asfaltowy pas startowy liczy 1898 m. W 1938 r zbudowano w zachodniej części wyspy, po południowej stronie wejścia do laguny kamienną latarnię morską. Wysokość wieży wynosi 8 m npt. Latarnia służy jako „znak dzienny”.
Na Archipelagu Gilberta, w północnej części Atolu Tarawa została zbudowana latarnia morska o tej samej nazwie. 1°38’09,2”N 172°57’23,1”E. Rok budowy nieznany. Wzniesienie białego światła (4s/16 s zaciemnienie) wynosi 21,5 m npm. Zasięg światła nieznany. Wysokość szkieletowej, metalowej wieży wynosi 20 m npt.
Betio Lighthouse. Usytuowana na wysepce Betio, na podejściu do portu o tej samej nazwie (SW część atolu Tarawa.). 1°21’15”N 172°55’14,8”E. Było to miejsce okrutnych walk podczas II WŚ. Data budowy nie jest znana.
Wzniesienie białego światła błyskowego (1 błysk/8s) wynosi 32m npm. Metalowa wieża o wysokości 33,5 m npt. Zasięg 18 mil morskich (33,3km).