Afryka Zachodnia

Ziemowit Sokołowski

(Państwa Afryki Równikowej)

W czasach nowożytnych, penetracji obszarów przylegających do Zatoko Gwinejskiej, dokonali jako pierwsi odkrywcy portugalscy i hiszpańscy. Przyległe wybrzeża Atlantyku otrzymały nazwy: Wybrzeże Niewolnicze, Wybrzeże Kości Słoniowej i Wybrzeże Złote. Przytoczone nazwy świadczyły dobitnie o zakresie zainteresowań ówczesnych europejskich kupców. W latach 1650-1900 zakupiono w tym regionie, i przewieziono do Ameryki ok. 10,2 mln. murzyńskich niewolników. Europejczycy nie musieli osobiście narażać się, dla osiągnięcia tego celu.
Sprzyjały temu liczne wojny prowadzone od pokoleń przez afrykańskie plemiona. Europejscy żeglarze kupowali czarnych niewolników w zamian za europejskie towary. Do miejsc kotwiczenia statków, dostarczali ich miejscowi handlarze.
Był to najbardziej haniebny a zarazem lukratywny handel, będący początkiem wielu współczesnych fortun.
Aktualnie znajdują się tam państwa: Wyspy Św. Tomasza i Książęca, Republika Gwinei Równikowej, Republika Gabońska, Kongo, oraz Demokratyczna Republika Konga.
W okresie wielkich odkryć geograficznych (od XV do połowy XVII w), początkowo dominowały katolickie państwa Hiszpania i Portugalia. Skutkowało to m in w nazewnictwie odkrytych ziem i nazwach zakładanych kolonii oraz miast. Przedrostki tych nazw santa (hiszp.) lub santo (port.) i ich pochodne, oznaczających słowo „święty”, można bardzo często spotkać na obszarach, gdzie panowali Hiszpanie lub Portugalczycy. Inaczej po prostu nie wypadało, gdyż wiązało się to z propagandowym „krzewieniem chrześcijaństwa” na zdobytych obszarach. Po upływie 5 wieków, tego samego zadania podjęli się niektórzy polscy politycy, pod nieco skromniejszym hasłem „rechrystianizacji Europy”. Zatem, historia zatoczyła koło.

 

Wyspy Św. Tomasza i Książęca.
(Republica Democratica de Sao Tome e Principe)

W przeszłości od 1485 do 1975 r opisywane wyspy miały głównie status portugalskiej kolonii. Przejściowo znajdowały się również pod panowaniem Holandii i Francji. Od 1975 r powstała niezależna republika o nazwie jw.

W NE części wyspy Sao Tome usytuowany jest niewielki port. Drugi, również mały port, został zbudowany w NW części Wyspy Książęcej. Na tym archipelagu znajduje się 9 latarń morskich usytuowanych w Zatoce Gwinejskiej pomiędzy 0°00’22,1”N 6°31’11,3”E a 1°41’58,7”N 7°24’09.7”E. Z tego na Sao Tome 6, Principe 2, oraz na Santo Antonio 1. Zbudowane zostały w latach 1890 – 1997. Wzniesienia świateł od 9 do 106 m npm. Zasięgi świateł od 6 – 12 mil morskich (11,1- 22,2 km). 

 

Republika Gwinei Równikowej.
Guinea Ecuatorial

Około 1470 r akweny te odkrył Portugalczyk Fernão do Po. Od 1592 r . kolonizacja portugalska i hiszpańska Przyległe wyspy były miejscem handlu niewolnikami. W późniejszych latach występowały tu wpływy angielskie i francuskie. W latach 1958-1968 Gwinea Hiszpańska, która od roku 1968 uzyskała niepodległość jako Gwinea Równikowa. Językami urzędowymi są hiszpański, francuski i portugalski, a także afrykańskie języki miejscowe. Na południe od równika, do Gwinei należy jedynie wyspa Pagalu (1°24’S 5°38’E). Portugalska nazwa wyspy „Anno Bom” oznacza: Szczęśliwego Nowego Roku. Wyspa jest odległa o ok 500 km (270 Mm) w kierunku SW od kontynentalnej części państwa. Na wyspie znajduje się latarnia morska o nazwie Mission de Santo Antonio. W jej północnym skrawku, jest lotnisko. Część kontynentalna, Gwinei Równikowej, o długości podstawowej linii brzegowej ok 200 km, znajduje się na północ od równika.
W obszarze państwa czynnych jest 8 małych portów morskich. Na kontynencie są to: Bata, Benito i Puerto Iradier. Porty usytuowane na wyspach to: Ceiba, Zafiro, Luba, Punta Europa i Malabo.
W nadbrzeżnych akwenach tego państwa aktywnych jest 12 latarń morskich. Usytuowane są w obszarze zawartym pomiędzy 3°47’N a 1°24’S, oraz 5°38’E a 9°46’E. Z tego 8 latarń zbudowano na wyspach, pozostałe 4 na kontynentalnym wybrzeżu Atlantyku . Wzniesienia świateł wynoszą od 18 do 80 m npm. Natomiast zasięgi świateł są od 5 do 25 Mm (9.3 -46,3 km).

 

Republika Gabońska.
République Gabonaise.

Te środkowoafrykańskie obszary położone nad Atlantykiem, odkryli Portugalczycy (około 1471 r), zajmujący się handlem niewolnikami. Nazwa państwa wywodzi się z języka portugalskiego. Rio de Gabon, oznacza „Rzekę Schronienia”, czyli bezpieczne kotwicowisko u ujścia rzeki . Począwszy od XVIII dzisiejszy Gabon wchodził w skład t zw. Francuskiej Afryki Równikowej. Niepodległość od Francji została uzyskana od 1960 r. Języki francuski pozostał jednak urzędowym i kulturalnym łącznikiem, dla wieloetnicznej ludności kraju.
W układzie północ -południe, terytorium Gabonu usytuowane jest pomiędzy 2°N a 4°S. Równik przebiega przez teren Gabonu na przestrzeni ok 510 km. Około 67% powierzchni kraju, znajduje się na południe od równika. Atlantycka linia brzegowa w granicach państwa, liczy 880 km (475 Mm). Głównym portem Gabonu jest Gentil. Dwa mniejsze to Owendo i Libreville (Miasto Wolności). Ta druga nazwa powstała na pamiątkę uwolnienia przez Francuzów, niewolników przewożonych statkiem na sprzedaż. Uwolnieni, osiedlili się w tym właśnie miejscu. Z czasem, miasto rozrosło się do populacji prawie 600 tys. mieszkańców. Miasto i port Libreville oraz pobliski Owendo znajdują się w północno- zachodniej części kraju, natomiast port Gentil w jego części środkowo-zachodniej.
Na stałym lądzie wybrzeża Gabonu zbudowanych zostało 6 latarń morskich. Najstarsza z nich o nazwie Pointe Gombè została zbudowana w 1891 r. Dwie zostały aktywowane niedawno, bo w 2012 r. Wiek 3 pozostałych jest nieznany. Wszystkie latarnie mieszczą się w obszarze pomiędzy 0°56’N a 2°47’S, oraz 8°42’E i 10°01’E. Wzniesienia świateł latarń wynoszą od 7 do 57 m npm. Natomiast ich zasięg od 7Mm (13 km) do 25Mm (46 km).

 

Republika Konga
(Republique du Congo).

Nazwa pochodzi od afrykańskiego ludu Bakongo i oznacza „myśliwy”.Nadbrzeżne obszary zostały odkryte w 1482 r, przez portugalskich żeglarzy. Po okresie konkurencyjnych wpływów Portugalii i Francji, od 1882 r obszary te weszły w skład Francuskiej Afryki Równikowej. Niepodległość od Francji nastąpiła od 1960 r. Wówczas powstało Kongo Brazzaville.
Obecna Republika Konga ma powierzchnię 342 tys km². Równik przebiega przez teren państwa na przestrzeni ok 420 km. 21% powierzchni kraju znajduje się na północ od równika. Długość atlantyckiego wybrzeża wynosi 156 km. Daje to wskaźnik 2192 km² na 1 km wybrzeża. Państwo posiada znaczące zasoby ropy naftowej, rud metali oraz drewna. Skrajne punkty na linii N-S to 3º44’N i 4º54’S. Rzeka Kongo stanowi linię graniczną z Demokratyczną Republiką Konga.
Najważniejszym, uniwersalnym portem jest Pointe-Noire (Czarny Punkt). Ta nazwa pochodzi od portugalskiego nawigatora, który ujrzał wynurzający się z morza wierzchołek czarnej skały. Port usytuowany jest w niewielkiej zatoce Black Point. Połączony jest linią kolejową z odległą o 502 km w kierunku wschodnim stolicą kraju Brazzaville Odgałęzienie linii kolejowej w kierunku północnym prowadzi do miasta Mbinda.
Głębokości na kotwicowisku wynoszą 14-15 m, w kanale portowym 9,4-10 m, przy stanowiskach do przeładunków kontenerów, drobnicy i suchych towarów masowych 3,4-4,6 m, pirs do przeładunków ładunków płynnych 9,4-10 m. Skok pływów w porcie wynosi 1,3 m.
Ponadto, przeładunki petrochemiczne obsługują Djeno Terminal, oraz usytuowany na wodach Zatoki Gwinejskiej (30Mm od brzegu), oraz N’Kossa Terminal.
Wobec niewielkiej ilości portów morskich, oznakowanie nawigacyjne jest również skromne, aczkolwiek różnorodne. Najważniejsze znaki nawigacyjne utrzymywane są przez autonomiczny port Pointe Noire.
Najbardziej reprezentatywną jest latarnia morska Pointe Noire. Została zbudowana w 1927 r. Jest to ośmiokątna, betonowa wieża z laterną i galerią. Wieża pomalowana jest na biało, z dwoma, poziomymi czarnymi pasami. Laterna ma barwę czarną. Wysokość wieży wynosi 20 m. npt. Natomiast wzniesienie światła 27 m. npm. Światło błyskowe 1 błysk/5 s. Latarnię zbudowano w zachodniej części miasta, u podstawy półwyspu osłaniającego port.
Drugim świetlnym znakiem nawigacyjnym, jest zbudowana przy pirsie po zachodniej stronie wejścia do portu stawa świetlna o nazwie Pointe Noire Passe Ouest. Stałe światło zielone o wzniesieniu 10 m. npm, zamontowane zostało na 25 m ażurowej wieży portowej kontroli ruchu.
Pointe Noire Cathedral, na terenie miasta, zostało zamontowane na wieży katedry Notre Dame de L’Assomption. Katedra została zbudowana w 1953 r. Wzniesienie 2 sąsiadujących ze sobą świateł czerwonych wynosi 40 m. npm. Są to górne światła prowadzące do portu. Dolne światło tego nabieżnika usytuowane jest u zachodniego krańca falochronu, osłaniającego port.


W terminalu naftowym Djeno zainstalowano na 38 m trójkątnej w przekroju, ażurowej wieży, światła o barwach białej i czerwonej (świecące w różnych kierunkach). Wzniesienie tych świateł wynosi 29 m.npm. Czas świecenia/zaciemnienia tych świateł wynosi 3/1 s. Terminal oddalony jest o 15 Mm (25 km) w kierunku SE, od portu Pointe Noire.
Oprócz ww. w przybrzeżnej strefie Atlantyku Konga, w rejonach wydobycia ropy i gazu, zainstalowano około 20 świateł nawigacyjnych.

Demokratyczna Republika Konga.
(Republique democratique du Congo).

Demokratyczna Republika Konga, jest drugim pod względem powierzchni (za Algierią) krajem afrykańskim. Z uwagi na znaczną ilość bogactw naturalnych, od końca XV w dały się tu odczuć wpływy europejskich państw kolonialnych. Odnosiło się to do Portugalii, Hiszpanii, Holandii, Francji, Wielkiej Brytanii i Belgii.
W latach 1885- 1908 r, istniało Wolne Państwo Kongo, będące w istocie prywatną własnością króla Belgów Leopolda II. Następnie, aż do uzyskania niepodległości w roku 1960, była to kolonia belgijska. W latach 1971-1997, państwo nosiło nazwę Zair.
Obecna powierzchnia kraju wynosi 2,34 mln km². W kierunku N-S rozciąga się on pomiędzy 5°20’N a 13°30’S. Równik przebiega na przestrzeni blisko 1330 km. Około 35% terytorium państwa znajduje się na północ od równika.
Wielkie zasoby naturalne w postaci złóż miedzi, kobaltu, diamentów, tantalu, cyny i ropy naftowej, stawiałyby ten kraj w czołówce światowej.
Jednak 2 wojny domowe po uzyskaniu niepodległości, chaos gospodarczy i korupcja, sprawiły, że PKB przypadający na 1 obywatela, należy do najniższych na świecie. DRK zajmuje 227 pozycję na 230 sklasyfikowanych państw. Językiem urzędowym jest język francuski. Jest to poniekąd spadek po czasach kolonialnych. W Belgii ten język był znaczący zwłaszcza w warstwach społecznych dobrze sytuowanych materialnie.

Nie licząc anglo -francuskiej Kanady, DRK jest największym na świecie krajem, w którym urzędowym językiem jest francuski. Jest to obszar 4,2 razy większy od Francji metropolitalnej. W sytuacji mozaiki etnicznej (ok 30 różnych języków na terenie DRK), język dawnych kolonizatorów, stanowi element jednoczący dla wszystkich obywateli państwa.
Przy tak wielkim obszarze DRK, dostęp do linii brzegowej Atlantyku jest bardzo skromny, bo liczy zaledwie 37 km. Stanowi to 0,3% całkowitej długości granic państwa. W sąsiedniej Republice Konga, linia brzegowa odpowiada 2,7% długości granic. Ten sam wskaźnik wynosi dla Polski 12,5%, a dla Chile aż 50,4%.
DRK dysponuje 3 niewielkimi portami mogącymi obsługiwać statki morskie. Dwa z nich; Banana i Boma usytuowane są na prawym (północnym) brzegu rzeki Kongo. Trzeci; Matadi na brzegu lewym (południowym). Ten port jako jedyny, posiada bocznicę kolejową. Rzeka Kongo o całkowitej długości 4,7 tys km, jest 2 po Nilu rzeką w Afryce. Z powodu naturalnych przeszkód (wodospady), brak jest tu ciągłości transportowej. Długość morsko/śródlądowego szlaku na rzece Kongo od Atlantyku do portu Matadi wynosi zaledwie ok 130 km. Towary w obrocie portowym, można jednak dalej transportować koleją.
Port Banana usytuowany jest u ujścia rzeki do Atlantyku. Osłonięty jest wąskim półwyspem od strony zachodniej. Linia cumownicza dla statków transportujących drobnicę i suche ładunki masowe ma głębokość 4,9-6 m. Natomiast pirs przeznaczony do obsługi ładunków płynnych 14-15,2 m.
Port Boma oddalony jest od Atlantyku o 42,3 Mm (78,5 km). Obsługuje przeładunki drobnicy, oraz suche towary masowe. Głębokości przy nabrzeżach wynoszą 7,9-9,1 m. Dopuszczalna długość statków wynosi nieco ponad 500 stóp (135 m).
Port Matadi oddalony jest od Atlantyku o 69 mil morskich (128 km). Nabrzeża przeznaczone do obsługi drobnicy i suchych towarów masowych mają głębokości 7,1-9,1m. Natomiast przeładunki towarów płynnych odbywają się nabrzeżu o głębokościach 4,9-6,1 m. Do portu dociera linia kolejowa, łącząca go ze stolicą kraju Kinszasą, oraz dalszym zapleczem.

 

Aktualnie do Demokratycznej Republiki Konga, należą jedynie 2 aktywne latarnie morskie.
Pierwsza z nich o nazwie Pointe Bulabemba usytuowana jest przy północnym brzegu rzeki Kongo, u jej ujścia do Atlantyku. Jest to trójnożna, ażurowa wieża z laterną i galerią. Wysokość wieży wynosi 15 m npt. Wzniesienie światła 17 m npm. Światło dwukierunkowe białe i czerwone o okresie świecenia/zaciemnienia 3/3 s. Zasięg świateł 13 Mm (24,1 km). Latarnia została zbudowana w 1903 r.
Drugą latarnią morską jest Pointe Kipundji. Rok budowy nieznany. Usytuowana jest przy wybrzeżu Atlantyku, w odległości ok 14 km (kier 317º) od portu Banana. Jest to cylindryczna, żeliwna wieża o wysokości 9,5 m npt. U szczytu wieży znajduje się laterna i otaczająca ją galeria. Około 3 m ponad gruntem usytuowane jest drewniane, 8 boczne pomieszczenie latarników. Oparte jest na żeliwnych palach. Pod nim na poziomie gruntu, są magazyn i osłona agregatu. Wzniesienie światła wynosi 31 m npm. Światło błyskowe 1 błysk/5 s. Zasięg światła 13 Mm (24,1 km).
Oprócz wymienionych latarń, na brzegach, w nurcie rzeki oraz w portach, znajdują się liczne obiekty świetlnego oznakowania nawigacyjnego.