Autor: Ziemowit Sokołowski
Termin „kraniec świata”, brzmi być może nieco tajemniczo, aczkolwiek w gruncie rzeczy – jest prosty do wyjaśnienia. Inaczej mówiąc są to antypody – czyli miejsce, po przeciwnej stronie Kuli Ziemskiej. Jeżeli przyjmiemy za punkt odniesienia np. Plac Grunwaldzki w Szczecinie, to nasz „kraniec świata” będzie w pozycji geograficznej: 53°26’S, 165°27’W. Docierając tam, zobaczymy bezmiar wód o głębokości ok. 5 km i prawdopodobnie od czasu do czasu jakiś statek, ale nie ujrzymy ani jednej…latarni morskiej. Znajdziemy się wówczas w południowej części Oceanu Spokojnego, a najbliższym dużym lądem będzie oddalona o ok. 1930 km (1042 M) w kierunku WNW – południowa wyspa Nowej Zelandii.
Umieszczony na powyższej mapie czerwony okrąg, obrazuje przybliżoną pozycję oraz powierzchnię Polski – gdyby została „przeniesiona” na przeciwległy kraniec kuli ziemskiej.
Odkrywcą Nowej Zelandii w 1642 r. był wybitny holenderski żeglarz Abel Tasman (1603-1659). Dla uhonorowania parlamentu holenderskiego (Stanów Generalnych), nazwał odkryty ląd Staaten Landt. W 1655 r. na holenderskiej mapie pojawiła się nowa nazwa: Nieuw Zeeland, pochodząca od holenderskiej prowincji Zeeland. Po „ponownym odkryciu” wysp przez brytyjskiego żeglarza Jamesa Cooka w 1769 r., rozpoczął się proces brytyjskiej kolonizacji W wyprawie Cooka uczestniczyło również 2 polskich botaników. W 1907 r. wyspy otrzymały status dominium – a od 1947 r. pełną niepodległość.
Żołnierze i marynarze z Nowej Zelandii ofiarnie uczestniczyli w obydwóch Wojnach Światowych a także w wojnie koreańskiej oraz w wietnamskiej. Obecne, zawodowe siły zbrojne tego państwa są raczej symboliczne. Stan ten budzi sprzeciw, zarówno w samej Nowej Zelandii jak i u jej sojuszników.
Na obszarze 2 największych wysp Nowej Zelandii i na przyległych wysepkach znajdują się 23 latarnie morskie, (z czego 11 udostępnionych jest do zwiedzania). Ponadto używanych jest 75 innych świetlnych znaków nawigacyjnych. Na wyspie północnej można zwiedzać 6 latarń, na południowej 5. Najstarsza, nowozelandzka latarnia morska została zbudowana w 1858 r. Jest to jedyna z tamtejszych latarń, na której funkcję latarnika pełniła kobieta. W 1950 r., wszystkie latarnie były już zelektryfikowane. Typowa nowozelandzka latarnia morska, wyposażona jest w 1 kW żarówkę włączaną przez fotokomórkę. Zasilanie latarń odbywa się przez sieć zewnętrzną lub ogniwa słoneczne, a w razie zaniku energii automatycznie włącza się generator. Obecnie 70 znaków świetlnych korzysta z ogniw słonecznych. Główne światła nawigacyjne wokół Nowej Zelandii są zdalnie monitorowane przez państwowe centrum Maritime New Zealand, znajdujące się w stołecznym mieście Wellington. Latarnie morskie na obszarze 2 głównych wysp, rozmieszczone są na przestrzeni ok 1,7 tys. km. Żarówki głównych świateł nawigacyjnych, (nawet wtedy gdy są sprawne) wymieniane są co 6 miesięcy.
Latarnia morska Cape Reinga usytuowana w pozycji 34°26’S, 172°41’E, jest najbardziej na północ wysuniętym, morskim znakiem nawigacyjnym Nowej Zelandii. Uruchomiono ją w maju 1941 r. Została zautomatyzowana w 1987 r. Wieża ma wysokość 10 m, zaś wzniesienie światła nad poziom morza wynosi 165 m. Charakterystyka światła: białe błyskowe; 1 błysk/12 s. Zasięg nominalnej widzialności wynosi 19 M (35 km). Latarnia o charakterystycznym kształcie (z zewnętrznymi filarami) i nieproporcjonalnie dużą laterną, stanowi dużą atrakcję turystyczną.
Latarnia morska Waipapa Point usytuowana w pozycji 46°40’S, 168°51’E, jest dla odmiany, najbardziej na południu zbudowanym morskim znakiem nawigacyjnym Nowej Zelandii. Pobliski akwen był miejscem wielu katastrof statków. Po raz pierwszy zapalono na niej światło 1 stycznia 1884 r. Latarnię zautomatyzowano w 1976 r. a zasilanie bateriami słonecznymi wprowadzono od 1988 r. Biała, drewniana wieża ma 13 m wysokości i posiada przekrój kwadratowy. Poniżej laterny umieszczona jest galeria. Źródło światła znajduje się 21 m nad poziomem morza i ma nominalny zasięg 9 M (16 km). Charakterystyka światła: białe błyskowe; 5 błysków/20 s.
Z uzyskanych danych wynika, że: wysokość wież nowozelandzkich latarń wynosi od 5 do 37 m (średnio 15,4 m), wzniesienie światła nad poziom morza od 3 do 183 m (średnio 77 m), zasięg światła białego od 9 do 26 M (16,7 do 48,1 km) – średnio 17,3 M (32 km), zasięg światła czerwonego 7 do 15 M (13 do 27,8 km). W konstrukcji wież dominuje żeliwo i stal. Występują również konstrukcje kamienne a nawet drewniane. Zainteresowanym co do bliższych szczegółów wymienionych oraz odnośnie pozostałych 21 latarń, polecam stronę: Maritime New Zealand.
Osobliwością obszarów przylegających do 180 południka jest linia zmiany daty. Przekraczając tą linię ze wschodu na zachód, dodajemy 1 dobę. Przy ruchu w przeciwnym kierunku, powtarzamy tą samą datę. Dla uniknięcia komplikacji na obszarach zamieszkałych, linia daty jest przemieszczona w ten sposób, aby nie dzielić tych obszarów. W przypadku Nowej Zelandii, linia zmiany daty odchyla się na wschód od 180 południka.
Inną szczególną cechą obszarów wokół Australii, Nowej Zelandii i Antarktydy jest to ,że powierzchnia wody zdecydowanie góruje nad powierzchniami lądów. Tak zwana „półkula morska” z umownym biegunem umiejscowionym na SE od Nowej Zelandii, jest pokryta wodami w 89%. Dla porównania, „półkula lądowah z hipotetycznym biegunem nad ujściem Loary, pokryta jest wodami w 53%. W skali całej Ziemi, powierzchnia wód stanowi 71%, a ich objętość 12 razy przekracza objętość otaczanych przez nie lądów. Gdyby wyrównać powierzchnię lądów do powierzchni geoidy, cały glob został by pokryty wodą o głębokości ok. 2,4 km.
Niektórzy uczeni twierdzą, że najwcześniejsze formy życia na Ziemi powstały w Praoceanie. Ciało ludzkie zawiera ok. 80% wody. W chwilach silnych wzruszeń, w naszych oczach pojawiają się łzy o gorzko – słonym smaku, zupełnie jak woda morska. Wniosek? Uczeni chyba mają rację!